W Polsce jak dotychczas nie wprowadzono żadnych szczególnych rozwiązań realnie chroniących kredytobiorców. Rozwiązania w sposób lakoniczny wprowadzone w tzw. tarczy antykryzysowej to:

-     możliwość ubiegania się przez kredytobiorcę o odroczenie spłaty kredytu na jego wniosek złożony w związku ze stanem epidemii;

-      możliwość wprowadzenia zmian w umowie kredytu dla przedsiębiorców średnich i mniejszych pod warunkiem, że kredyt został udzielony przed dniem 8 marca 2020 r., przy czym zmiana miałaby nastąpić na warunkach uzgodnionych wspólnie przez kredytobiorcę i bank oraz nie prowadzić do pogorszenia sytuacji ekonomicznej kredytobiorcy, ale UWAGA oceny tej sytuacji dokonać miałby bank samodzielnie i to nie według stanu aktualnego, a stanu wedle własnego wyboru na dzień nie wcześniejszy niż 30.09.2019.

Niewiążące rekomendacje Związku Banków Polski dotyczą z kolei:

1.       Udzielenia kredytobiorcom tzw. wakacji kredytowych, czyli odroczenia spłaty rat kapitałowych i odsetkowych, a     więc przesunięcie spłaty rat w czasie.

Opcja ta zwykle ograniczona jakimś kilkumiesięcznym terminem funkcjonowała też w procedurach wewnętrznych banków dotychczas i mógł się o to ubiegać kredytobiorca, który popadł w trudności finansowe. Nie jest to więc rozwiązaniem ani nowym, ani szczególnym wyjściem naprzeciw ze strony banków. W tym miejscu należy pamiętać też o różnicy pomiędzy pojęciem karencji, a wakacji kredytowych. Karencja w przeciwieństwie do wakacji kredytowych dotyczy przesunięcia w czasie spłaty rat ale tylko i wyłącznie w części kapitałowej.

UWAGA FRANKOWICZE: Banki zaczęły przesyłać do swoich klientów aneksy czy też porozumienia dotyczące wakacji kredytowych zawierające klauzule o konieczności spłat wszelkich zaległości lub co gorsza o tzw. potwierdzeniu salda kredytu, czyli stanu zaległości kredytowej na dzień podpisania takiegoż aneksu przez kredytobiorcę. Podpisanie aneksu czy porozumienia, którego teoretyczne głównym celem ma być udzielenie wakacji kredytowych, zawierającego taką właśnie klauzulę oznacza więc jednocześnie, że dany kredytobiorca potwierdza dotychczasowe wyliczenie stanu zadłużenia przez bank, a to z kolei stanowi szczególne zagrożenie dla wszystkich kredytów frankowych. Potwierdzenie salda kredytu czy stanu zadłużenia może poważnie zagrozić frankowiczom i znacznie utrudnić lub nawet ograniczyć ich możliwości dochodzenia unieważnienia umowy lub tzw. odfrankowienia kredytu. Sprawą treści aneksów zajmuje się już Prezes UOKiK, który bada sprawę aneksów przesyłanych przez banki m.in. Santander Bank Polska, twierdząc, że nie mogą one w tej sytuacji prowadzić do wykorzystania i tak już trudnego położenia kredytobiorców.

Ze skarg do Prezesa UOKiK wynika, że pomijając wpływ klauzul o potwierdzeniu salda kredytów frankowych, również pozostali kredytobiorcy narażeni są na negatywne konsekwencje, ponieważ banki mogą  niedostatecznie spełniać swoje obowiązki informacyjne w stosunku do kredytobiorców. Chodzić ma tutaj przede wszystkim o warunki finansowe wakacji kredytowych, czyli dokładna informacja i wyliczenie jak wpłynie to na wysokość pozostałych do spłaty rat i odsetek (sugerowane byłoby przesłanie nowego harmonogramu spłat) czy informacja o 14-dniowym terminie odstąpienia od zawartego aneksu przez konsumentów i kontynuacji umowy na dotychczasowych warunkach – również w formie zdalnej, jeśli w takiej konsument zawarłby aneks, od którego zdecyduje się odstąpić.

2.       Możliwość ubiegania się o wakacje kredytowe dotyczyć powinna absolutnie wszystkich rodzajów kredytów, a          więc i tych konsumenckich i tych dla przedsiębiorców.

Skoro skutki ekonomiczne pandemii koronawirusa w takim samym stopniu dotkną przedsiębiorców jak i samych konsumentów brak ograniczenia wsparcia do konkretnego rodzaju kredytobiorcy lub rodzaju kredytu ocenić należy pozytywnie.

3.  Wprowadzenia klarownych i prostych procedur pozwalających na zawnioskowanie zmian w umowie lub w terminach płatności rat oraz rezygnacja z pobierania opłat związanych z procedurami odrodzenia spłat czy odstąpienie od formalizmu związanego z przedstawianiem dokumentacji finansowej.

Oczekiwane byłoby w tej sytuacji z pewnością wprowadzenie takiej możliwości za pomocą online bankingu, bez konieczności osobistego udawania się do banku, ale konkretów, póki co brak. Z pewnością banki zadecydują we własnym zakresie, jaka procedura będzie obowiązywać i jakie warunki będą musiały zostać przez kredytobiorcę spełnione.

4.   Wprowadzenie jako warunku konieczności wykazania bankowi, że bezpośrednia przyczyna trudności w spłacie kredytu jest skutkiem ogłoszenia stanu epidemicznego, a dodatkowo bank udzielać miałby wakacji kredytowych w szczególnie uzasadnionych przypadkach..

Będzie to z pewnością furtka dla banku, dzięki której będzie mógł według własnego uznania decydować, czy udzieli wakacji kredytowych lub zgodzi się na zmianę umowy czy terminów spłat.

5.   Odroczenie spłaty rat rekomenduje się na okres do 3 miesięcy i o taki okres przedłużać się będzie spłata kredytu i utrzymanie zabezpieczeń kredytu (hipotek).

Wydaję się to na gruncie szczególnie prognozowanej sytuacji ekonomicznej w Polsce oraz na świecie okresem zbyt krótkim i należałoby umożliwić jego przedłużenie, przynajmniej w stosunku do niektórych przedsiębiorców.

6.  Możliwość ubiegania się o odnowienie istniejącego finansowania czy linii kredytowej na okres nawet do 6 miesięcy pod warunkiem posiadania na przez klienta na dzień 31.12.2019 roku zdolności kredytowej.

Rozwiązanie mogłoby okazać się skutecznym wsparciem tylko w sytuacji nałożenia swego rodzaju zobowiązania na banki do odnawiania czy przedłużania finansowania w określonych okolicznościach. Już dziś wiadomo, że część banków wypowiada istniejące linie kredytowe swoim klientom biznesowym, ponieważ w braku konkretnych regulacji ustawowych jest to oczywiście dopuszczalne. Realia pokazują, że banki bardzo dowolnie będą odnawiać lub wypowiadać istniejące finansowania na podstawie własnej analizy aktualnej sytuacji swoich klientów biznesowych.

7.  Analogiczne do odroczenia w spłacie rat banki, które prowadzą ramach swojej grupy kapitałowej działalność leasingową lub faktoringową miałyby również wprowadzić możliwość odroczenia płatności leasingowych lub faktoringowych.

Wsparcia w zakresie finansowania jest sposobem na realne wsparcie przedsiębiorców, ale niestety nie stanowi długofalowego rozwiązania trudności finansowych, a jedynie przesuwa w czasie płynące z nich skutki dla przedsiębiorcy.

8.  Banki wprowadzić miałyby produkt krótkoterminowego kredytu na cel ustabilizowania sytuacji finansowej swojego klienta, który został dotknięty skutkami pandemii koronawirusa

Tego rodzaju rozwiązanie może w nagłej, ale tylko przejściowej sytuacji stanowić ulgę dla konsumentów czy przedsiębiorców, ale nie stanowi żadnego długofalowego wsparcia. W zasadzie nie można ocenić tego jako wsparcie, a jedynie nowy pomysł na „zarobienie” na ewentualnym kryzysie. Z pewnością wszelkiego rodzaju odroczenia spłat będą korzystniejsze aniżeli proponowanie konsumentom zaciągania kolejnych zobowiązań w tej niepewnej sytuacji.

Reasumując, przyszłe decyzje banków co do konkretnego wsparcia będą mieczem obosiecznym. Z jednej strony banki z pewnością tak czy siak doświadczą problemów w spłatach zobowiązań swoich kredytobiorców, spowodowanej pogorszeniem ich płynności finansowej. Z drugiej strony również same banki jako „przedsiębiorcy|” doświadczają problemów kadrowych i trudności w sprzedaży swoich produktów w placówkach i zmniejszonego popytu na produkty bankowe – ze względów zarówno ekonomicznych jak i z powodu ogólnego spadku popytu na produkty i usługi o znaczącym podłożu psychologicznym po stronie konsumentów. W takim ujęciu znalezienie kompromisowego rozwiązania w stosunku do kredytobiorców znajduje szersze uzasadnienie. Procedury bankowe i podejście do braku regulowania zobowiązań w poszczególnych bankach będą się od siebie różniły. Niezależnie od konstelacji nie warto pozostawać biernym i należy:

-    śledzić rozwiązania oferowane przez poszczególne banki i wnioskować o wakacje kredytowe, bo uchybienia w spłatach mogą mieć nieodwracalnie negatywne skutki;

-    koniecznie analizować treść aneksów czy porozumień proponowanych przez bank i znać ich konsekwencje  prawne, szczególnie dla frankowiczów;

-    przeanalizować swoją umowę kredytu frankowego i nie czekać z wytaczaniem pozwu przeciwko bankowi, jeśli mamy podstawy, kurs franka ciągle się rośnie, a dodruk pieniądza w Polsce nie będzie sprzyjał umacnianiu się wartości polskiej złotówki na rynku walutowym.

Emilia Pienicka

Bankowna.pl