Powrót na górę
Jak obecnie orzekają sądy w sprawach frankowiczów?

07.09.2020

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 marca 2020 roku, sygn. akt I ACa 446/19 to kolejnym dowód kształtowania się korzystnej dla fankowiczów jednolitej linii orzeczniczej. Jeszcze w III kwartale 2018 r. w roli wygranych częściej widzieliśmy banki. Obecnie jest zupełnie inaczej, a zmienił to słynny wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 r. w sprawie państwa Dziubak, sygn. akt C-260/18 oraz kolejne wyroki Sądu Najwyższego, na których opierają się dziś Polscy sędziowie. Wagę tych orzeczeń dostrzegł wspomniany Sąd Apelacyjny. Prześledźmy, jaka jest wykładnia przepisów w sprawach frankowych.

Trudne czasy dla frankowiczów minęły 

W omawianej sprawie tym razem powodem był Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty (dalej: Fundusz), który jako następca prawny banku dochodził roszczeń z umowy kredytu indeksowanego walutą franka szwajcarskiego, zawartej na kwotę 218.375,77 zł. Dla zabezpieczenia spłaty ustanowiona została hipoteka kaucyjna. Raty kredytu miały wynosić równowartość raty kredytu indeksowanego i być przeliczone na złote według kursu sprzedaży, określonego według bankowej tabeli kursów. Kredytobiorcy oświadczyli, że znają i akceptują ryzyko walutowe. W umowie przewidziano możliwość wypowiedzenia przez bank umowy w sytuacji zaprzestania spłaty kredytu w terminach określonych w harmonogramie, do czego ostatecznie doszło. W 2011 r. Sąd Rejonowy Szczecin nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu. Jak nietrudno się domyśleć, w umowie pojawiły się postanowienia znane z umów opisywanych w poprzednich artykułach tj. stosowanie dowolnych kursów przeliczeniowych przy ustalaniu wysokości kwoty kredytu oraz rat, a także niejasnych metod obliczania kursu (tutaj w umowie kredytu nie znalazło się wyjaśnienie, czym jest i w jaki sposób wpływa na ustalenie rat indeks DBF, będący jednym z dwóch czynników ich ustalania). Na szereg tych nieprawidłowości Sąd Okręgowy w I instancji nie zwrócił uwagi i w 2016 r. orzekł od jednej z pozwanych na rzecz powoda tytułem pozostałego do spłaty kapitału kredytu należność w wysokości 209.590,91 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Tego typu niekorzystne wyroki pojawiały się często przed październikiem 2019 r. Sądy orzekały na korzyść banków. Trzeba było poczekać na wsparcie instytucji tj. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Rzecznika Finansowego, Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE), aby nastały lepsze czasy dla frankowiczów. Na skutek orzeczenia pozwana wniosła apelację. Sąd Apelacyjny w 2017 r. uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego i w tym zakresie i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy oddalił powództwo uznając je za bezzasadne, wyrok jednak ponownie zaskarżono.

Co powinien wyjaśnić sąd rozpoznając sprawę frankową?

Jak się okazało zgodnie ze stwierdzeniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy w Szczecinie w I instancji zaniechał wyjaśnienia istotnych kwestii. W każdej podobnej sprawie sąd powinien zbadać przynajmniej czy bank, z którym kredytobiorcy zawarli umowę kredytową wykorzystał wzorzec umowny, czy postanowienia umowy zostały ustalone indywidualnie, czy kredytobiorcy zostali w należyty sposób poinformowani o ryzyku walutowym, a także czy przedstawiono im kryteria ustalania kursu franka na potrzeby waloryzacji poszczególnych rat. Należy zauważyć, że są to podstawowe informacje potrzebne do uznania postanowienia przeliczeniowego za niedozwolone. Chociaż przepisy dotyczące niedozwolonych postanowień umownych obowiązywały w tamtym czasie, sąd nie zdecydował się wyjaśnić merytorycznych zarzutów kredytobiorczyni, mimo że pozwani już w sprzeciwie do nakazu zapłaty powoływali się na nieważność umowy. 

Jak obecnie orzekają sądy w sprawach frankowiczów?

Analizując opisane przez nas wcześniej wyroki, a także przedstawione w artykule orzeczenie uwidacznia się kierunek kształtowania się linia orzeczniczej sądów w sprawach frankowych. Idealnym podsumowaniem tego będzie przedstawienie stwierdzeń przytoczonych przez Sąd Apelacyjny w omawianej sprawie: 

¾    Istnieje konieczność wyciągnięcia ujemnych konsekwencji wobec kredytodawcy w sytuacji braku zachowania przez niego równości stron w umowie, a w szczególności pojawienia się dysproporcji istniejącej na niekorzyść konsumenta. 

 

¾    Europejska dyrektywa 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (dalej: Dyrektywa) oraz wykładnia TSUE jest na tyle doniosła, że powinna stanowić integralną część argumentacji polskich sądów krajowych

 

¾    W związku z tym, że do wydania historycznego wyroku TSUE w sprawie państwa Dziubak z dnia 3 października 2019 r., w sprawie o sygn. akt C-260/18 (dalej: Orzeczenie TSUE) doszło dopiero po orzeczeniu przez szczeciński Sąd Okręgowy wyroku I instancji, to wnioski w nim ujęte powinny zostać uwzględnione w przez sąd odwoławczy

 

¾    Zgodnie ze wspomnianym Orzeczeniem TSUE, w oparciu o art. 6 ust. 1 Dyrektywy, „nieuczciwe postanowienia w umowie zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem, nie są wiążące dla konsumentów na warunkach określonych w prawie krajowym państw członkowskich”. 

 

¾    Jeżeli utrzymanie umowy w mocy nie jest możliwe, Dyrektywa nie stoi na przeszkodzie jej unieważnieniu, a mogłoby to mieć miejsce, kiedy w skutek usunięcia klauzul niedozwolonych doszłoby do usunięcia ryzyka kursowego i mechanizmu indeksacji, czyli elementów stanowiących istotę kredytu indeksowanego. 

 

¾    W przypadku istnienia w umowie postanowienia niedozwolonego, którego usunięcie skutkowałoby brakiem możliwości jej dalszego funkcjonowania w obrocie prawnym, utrzymanie jej w mocy jest możliwe w przypadku istnienia m.in. przepisu dyspozytywnego lub odpowiedniego, który je zastąpi. Zgodnie z powyższym ukształtował się stanowczy pogląd, że luk powstałych po usunięciu niedozwolonych postanowień nie można uzupełniać przepisami o charakterze ogólnym, określającymi, że skutki umowy mogą być uzupełniane m.in. przez skutki wynikające z zasad słuszności lub zwyczaju. 

 

¾    A contrario, w orzecznictwie Sądu Najwyższego wydanym przed Orzeczeniem TSUE, aprobowano pogląd, zgodnie z którym nieważność niedozwolonej klauzuli umownej skutkowała związaniem stron umową w pozostałym zakresie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2018 roku, II CSK 632/17).

 

¾    Zgodnie z nowym orzecznictwem (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019, sygn. akt I CSK 483/18), w którym uwzględniono Orzeczenie TSUE, wykluczono możliwość dokonywania przez sąd zmian nieuczciwych postanowień umownych. Działania sądu w przypadku stwierdzenia abuzywności postanowień mają mieć charakter sankcyjny, a zastępowanie tych postanowień innymi np. kursem średnim NBP franka z dnia wymagalności roszczenia spowodowałoby, że banki nie ponosiłyby konsekwencji nieuczciwego zachowania. 

¾    Po wyeliminowaniu klauzul niedozwolonych umowa może nadal istnieć w obrocie, chyba że dojdzie do jej istotnej zmiany, która to uniemożliwi, co będzie mogło skutkować jej unieważnieniem. 

Wola konsumenta w procesie frankowym

Zdecydowanie jedną z ważniejszych informacji z punktu widzenia kredytobiorcy, biorąc pod uwagę konsekwencje wyroku, jest fakt, że w kontekście podejmowania decyzji przez sąd o tym czy dojdzie do unieważnienia umowy kredytowej w przypadku uznania, że zawiera ona postanowienia niedozwolone bez których umowa nie może funkcjonować, kluczowe znaczenie ma wola samego konsumenta. Nie bierze się więc pod uwagę postulatów kredytodawcy, które jak w omawianej sprawie zostały wysunięte przez Fundusz, mający za cel zastąpienie wadliwego mechanizmu przeliczeniowego innym oraz utrzymanie umowy w mocy. W tym zakresie jego wnioski zostały pominięte. Utrzymanie umowy w mocy może mieć miejsce jedynie w przypadku zgody konsumenta na jej uzupełnienie przepisami dyspozytywnymi bądź odpowiednimi i to wtedy, gdy usunięcie postanowień nie pozwalałoby na utrzymanie umowy tj. prowadziłoby do jej unieważnienia, a to z kolei miałoby mieć dla niego szczególnie szkodliwe skutki. Zgoda kredytobiorcy następuje w formie oświadczenia i ma charakter konwalidujący, a w razie jej nieudzielenia czynność prawna (umowa) jest nieważna (art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego). 

W omawianej sprawie Sąd Apelacyjny wyznaczył stronie pozwanej termin na podjęcie decyzji co do dalszego istnienia umowy. W oświadczeniu pozwana podtrzymała zarzut jej nieważności w całości i na podstawie powyższych zasad ostatecznie uznano, że umowa jest nieważna.

Opisana logika postępowania, która powoli nabywa miano zasad w orzekaniu w sprawach frankowych sprawiła, że w lipcu 2020 r. prawie 90% wyroków jakie zapadły w sprawach kredytów indeksowanych lub denominowanych było pozytywnych dla frankowiczów. Stanowi to najlepszy dowód na to, że istnieje bardzo duża szansa na wygraną z bankiem i należy się jedynie odważyć zawalczyć o swoje. Odpowiedź więc na pytanie „jak obecnie orzekają sądy w sprawach frankowiczów?” brzmi – na ich korzyść.


Paulina Dyba

bankownia.pl

Masz kredyt, np. frankowy,
z którego spłatą sobie nie radzisz?

Dlaczego warto
powierzyć nam sprawę

  • Odpowiadamy na wszystkie zapytania
  • Działamy sprawnie i transparetnie

    Sprawnie odpowiadamy na wszystkie zapytania, a udzielane informacje są jasne i kompletne.

  • Indywidualnie analizujemy Twoją sprawę
  • Dokładnie i indywidualnie analizujemy Twoją sprawę

    Nie działamy masowo. Każdy klient to dla nas osobny przypadek, który traktujemy ze szczególną uwagą i skupieniem.

  • Odpowiadamy na Twoje pytania
  • Odpowiadamy na Twoje pytania i wątpliwości na każdym etapie

    Nie działamy mechanicznie, nasz zespół tworzą ludzie, przykładający wagę do opieki nad klientem od pierwszego zapytania do zamknięcia sprawy.

  • Nie stosujemy ukrytych kosztów
  • Nie stosujemy ukrytych kosztów

    Nie unikamy tematów trudnych.Wszelkie koszty mogące pojawić się w sporze oraz ich ryzyko są przedstawiane i wyjaśniane klientowi.

  • Doświadczenie naszych prawników
  • Bazujemy na praktycznym doświadczeniu naszych prawników

    Doświadczenia w sporach z bankami i firmami windykacyjnymi zdobywamy od kilku lat. Znamy perspektywę i punkt widzenia również drugiej strony, co ułatwia opracowanie skutecznej strategii.

  • Odpowiadamy na wszystkie zapytania
    Działamy sprawnie i transparetnie

    Sprawnie odpowiadamy na wszystkie zapytania, a udzielane informacje są jasne i kompletne.

  • Indywidualnie analizujemy Twoją sprawę
    Dokładnie i indywidualnie analizujemy Twoją sprawę

    Nie działamy masowo. Każdy klient to dla nas osobny przypadek, który traktujemy ze szczególną uwagą i skupieniem.

  • Odpowiadamy na Twoje pytania
    Odpowiadamy na Twoje pytania i wątpliwości na każdym etapie

    Nie działamy mechanicznie, nasz zespół tworzą ludzie, przykładający wagę do opieki nad klientem od pierwszego zapytania do zamknięcia sprawy.

  • Nie stosujemy ukrytych kosztów
    Nie stosujemy ukrytych kosztów

    Nie unikamy tematów trudnych.Wszelkie koszty mogące pojawić się w sporze oraz ich ryzyko są przedstawiane i wyjaśniane klientowi.

  • Doświadczenie naszych prawników
    Bazujemy na praktycznym doświadczeniu naszych prawników

    Doświadczenia w sporach z bankami i firmami windykacyjnymi zdobywamy od kilku lat. Znamy perspektywę i punkt widzenia również drugiej strony, co ułatwia opracowanie skutecznej strategii.